پرستار؛ فرشته رحمت و تجلی عملی رسالت زینب(س)

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، میلاد با سعادت حضرت زینب کبری (س)، در پنجم جمادی‌الاولی، همواره یادآور ورود نوری به عالم هستی است که بعدها تبدیل به تندیسی از صبر، فصاحت، و شجاعت در تاریخ اسلام شد.

مقدمه: تولد یک روز جهانی

ایشان، یادگار زهرا (س) و علی (ع) و پرورش‌یافته دامن نبی اکرم (ص)، نه‌تنها در واقعه کربلا، بلکه در تمام طول عمر خویش، مفسر بزرگ مکتب اهل‌بیت (ع) و پاسدار حقیقی ارزش‌های دینی بودند. این مناسبت فرخنده، در تقویم رسمی کشور ما با عنوان «روز پرستار» نام‌گذاری شده است؛ پیوندی نمادین میان یک بانوی قدیسه و شغلی شریف که جوهر آن، تجلی همان صفات الهی است.
حضرت زینب (س)، در نگاه اسلامی، شخصیتی چندوجهی است که هر بُعد از وجود ایشان، درسی بزرگ برای بشریت محسوب می‌شود. ایشان در دوران کودکی خود، شاهد تربیت بی‌نظیر پدر و مادری بودند که خود معدن علم و فضیلت الهی بودند. این محیط معنوی، بذر فضایل اخلاقی را در جان ایشان کاشت تا در بزنگاه‌های تاریخی، این بذرهای ایمانی به درخت تناوری تبدیل شوند که سایه رحمتش بر سر مظلومان عالم گسترده است.
انتخاب روز ولادت ایشان برای پاسداشت مقام پرستار، انتخابی حکیمانه است؛ زیرا پرستاری در معنای عالی خود، همانند سیره آن حضرت، نیازمند درک عمیق رنج انسان، شکیبایی بی‌حدومرز، و توانایی تبدیل بحران به فرصتی برای شکوفایی معنویت است. این مقدمه، سفری است به عمق این ارتباط معنوی و انسانی.
نقش حضرت زینب (س) پس از شهادت برادرشان، امام حسین (ع)، از یک شخصیت مذهبی به یک رهبر کاریزماتیک و سخنور تبدیل شد. در متون تاریخی، ایشان را «عقیله بنی‌هاشم» (خردمندترین بانوی هاشمی) و «راوی کربلا» می‌نامند. قدرت کلام ایشان در کوفه و شام، نه‌فقط برای حفظ جان اسرا، بلکه برای ابلاغ پیام قیام و افشای جنایت یزیدیان بود. خطبه‌های آتشین ایشان، نسخه‌ای کامل از فصاحت امیرالمؤمنین (ع) و کلام مادرشان حضرت فاطمه (س) بود که حق را در برابر باطل برهنه ساخت. این توانایی در مواجهه با سختی‌ها و تبدیل رنج به آگاهی‌بخشی، درس بزرگی برای تمامی نسل‌هاست.

پس از واقعه عظیم کربلا، زمانی که اسرا به کوفه آورده شدند، حضرت زینب (س) در مقابل جمعیت عظیمی که تحت تأثیر تبلیغات فاسد امویان قرار داشتند، سخنرانی کردند. این سخنرانی، یک درس تاریخی در باب رسالت رسانی و افشاگری بود. ایشان با لحنی که برگرفته از شجاعت پدرشان بود، مردم را مورد خطاب قراردادند و ظلمی را که بر اهل‌بیت روا شده بود، به شکلی مستند و عمیق بیان کردند.
در شام، در مقابل یزید ملعون، ایستادگی ایشان به اوج خود رسید. ایشان باوقار و صلابت، حقانیت خاندان پیامبر را فریاد زدند و یزید را در جایگاه ظالم تاریخ نشاندند. این اقدامات نشان داد که ایشان نه‌تنها در حفظ دین سکوت نکرده، بلکه از ظرفیت‌های کلامی خود برای دفاع از حقیقت استفاده کردند. می‌توان گفت، این خطبه‌ها، دومین مرحله از قیام کربلا بودند؛ مرحله‌ای که در آن، خون شهدا با کلام زنده شد.
آنچه حضرت زینب (س) را از هر قهرمان دیگری متمایز می‌سازد، صبر ایشان است. این صبر، نه به معنای انفعال یا پذیرش ظلم بود، بلکه «صبر جمیل» بود؛ یعنی شکایتی نکردن از مقدرات الهی، در عین تلاش برای حفظ ارزش‌ها و بازماندگان. پس از شهادت امام حسین (ع)، مسئولیت سنگین حفظ جان امام سجاد (ع) که در آن زمان بیمار بودند، و همچنین مراقبت از زنان و کودکان اسیر، بر عهده ایشان قرار گرفت.
این مدیریت بحران، نیازمند بالاترین سطح از خویشتن‌داری و برنامه‌ریزی بود. ایشان در اوج مصیبت، با حفظ نظم در میان اسرا، مانع از فروپاشی روحی آنان شدند و اطمینان دادند که راه برادرشان ادامه خواهد یافت. این بُعد از زندگی ایشان، نشان می‌دهد که رهبری و مراقبت، در سخت‌ترین شرایط نیز قابل‌اجراست.

چرا میلاد دخت امیرالمؤمنین (ع) روز پرستار نام‌گذاری شده است؟

پرستاری، فراتر از یک مهارت فنی در مراقبت از جسم بیمار است؛ بلکه تعهدی است به مراقبت از روح، تسکین درد، و حفظ کرامت انسانی. حضرت زینب کبری (س)، علاوه بر نقش‌های متعدد، در واقعه کربلا، مراقبت‌های حیاتی و معنوی از امام سجاد (ع) مجروح و سایر بیماران و اسرا را بر عهده داشتند. ایشان در سخت‌ترین شرایط، باوجود زخم‌های روحی عمیق، آرامش‌بخش‌ترین فرد جمع بودند؛ این همان «هنر پرستیدن» است. پرستار، در فرهنگ ما، نماد صبر، ایثار، حضور فعال و شجاعت در خط مقدم رنج انسان‌هاست؛ صفاتی که تجسم عینی آن در زندگی زینب کبری (س) دیده می‌شود.
در نگاه تاریخی، یکی از برجسته‌ترین مصادیق «پرستاری» توسط حضرت زینب (س)، مربوط به مراقبت از امام سجاد (ع) پس از واقعه کربلا است. امام سجاد (ع) پس از شهادت پدر بزرگوارشان، دچار بیماری شدید و ضعف جسمانی بودند و در معرض خطر جانی از سوی دشمنان قرار داشتند. ایشان در آن شرایط بحرانی، نیازمند مراقبت جسمی و روحی بودند.
حضرت زینب (س) در مقام عمه و مادر، وظیفه حفظ جان ایشان را به عهده گرفتند. این مراقبت، صرفاً ارائه آب و غذا نبود، بلکه حمایت معنوی برای تقویت روح امام در برابر حجم عظیم مصیبت بود. این نوع پرستاری، که در آن فردی مجروح را از چنگال دشمن و ناامیدی نجات می‌دهی، اوج ایثار و عشق است. 
پرستاری شغلی است که در آن، پرستار باید بسیار ببخشد؛ از زمان شخصی، از انرژی، و از آسایش خود. حضرت زینب (س) در حالی پرستاری می‌کردند که خود شدیدترین دردهای عاطفی را متحمل بودند. ایشان نه در محیطی با امکانات رفاهی، بلکه در بیابان کربلا و سپس در مسیر اسارت، این وظیفه را انجام دادند.

ایثار زینبی یعنی:
1.    اولویت‌بندی نیاز دیگری بر نیاز خود: درحالی‌که خود تشنه و خسته بودند، نیاز بیماران و کودکان در اولویت بود.
2.    تحمل درد برای تسکین دیگری: زخم‌های عمیق قلبی ایشان، مانع از ارائه خدمات لازم به دیگران نشد.
3.    تسکین در بستر رنج: ایشان با کلام و حضور خود، در حکم مسکن‌های قوی برای روح‌های مجروح عمل می‌کردند.
این صفات، جوهر پرستاری حرفه‌ای است؛ جایی که پرستار، باوجود همه محدودیت‌ها، باید تسکین‌دهنده اصلی باشد.
پرستاران امروز در خط مقدم نظام سلامت، هرروز با دردهایی مواجه‌اند که نیازمند درکی فراتر از علم پزشکی است. ایشان نیازمند «صبر زینبی» برای تحمل فشارهای کاری، «فصاحت زینبی» برای برقراری ارتباط مؤثر با بیمار و خانواده‌اش، و «ایثار زینبی» برای اولویت دادن به نیاز دیگری بر نیاز خود هستند. حضرت زینب (س) به ما می‌آموزد که بزرگ‌ترین درمان، همراهی با درد است؛ نگاهی که فراتر از زخم‌های فیزیکی، به زخم‌های روحی نیز توجه کند.
محیط‌های درمانی امروز، مملو از استرس، کمبود منابع، و حجم بالای بیماران است. پرستار باید توانایی حفظ آرامش در بحران را داشته باشد. صبر زینبی در این بافت، به معنای توانایی حفظ تعادل روانی و حفظ عملکرد حرفه‌ای تحت‌فشار حداکثری است. این صبر، اجازه نمی‌دهد خستگی یا سرخوردگی، کیفیت مراقبت را کاهش دهد.
پرستاری موفق، پرستاری است که بتواند با بیمار ارتباط برقرار کند. این ارتباط، شامل انتقال اطلاعات صحیح پزشکی به بیمار و خانواده و همچنین درک صحیح از نگرانی‌های آن‌هاست. فصاحت زینبی به معنای بیان واضح، همدلانه و متقاعدکننده است. این فصاحت شامل موارد زیر است:
1.    گوش دادن فعال: درک عمق نگرانی بیمار، پیش از ارائه پاسخ.
2.    توجیه شفاف: توضیح پروسیجرهای پزشکی به زبان ساده و غیرتخصصی.
3.    اعتماد سازی: استفاده از کلامی که اطمینان و امید را در بیمار زنده می‌کند.
پرستار باید بتواند در برابر خانواده‌های نگران، مانند زینب کبری (س) در برابر یزید، با استدلال و منطق قوی، حقایق را بیان کند، اما با قلبی مملو از ترحم.
آموزش حضرت زینب (س) این است که مراقبت از انسان، مراقبت از مجموعه‌ای از جسم، روح و کرامت است. پرستارانی که از ایشان الگو می‌گیرند، از رویکرد «مراقبت کل‌نگر» استفاده می‌کنند. آن‌ها می‌دانند که درد یک شکستگی استخوان، با اضطراب روحی ناشی از دوری از خانواده تشدید می‌شود.
پرستاران امروز، با حضور شبانه‌روزی در کنار بیماران، تجسم این ایثار و تعهد هستند؛ حضوری که گاهی از هر دارویی مؤثرتر است.
روز پرستار، فرصتی است برای بازاندیشی در ارزش‌های نهفته در این شغل مقدس و ادای احترام به تلاش‌های بی‌وقفه کسانی که با اقتدا به بانوی کربلا، چراغ امید را در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی روشن نگه می‌دارند. این روز، یادآور این حقیقت است که مراقبت از انسان‌ها، خود نوعی عبادت و جهاد است. زنده باد همه پرستاران که مظهر ایثار و تجلی رحمت زینبی در جامعه ما هستند.
حضرت زینب کبری (س) با زندگی خود به ما آموختند که اوج قدرت، نه در سلطه، بلکه در خدمت و مراقبت از ضعیف‌ترین‌هاست. این الگو، یک چارچوب اخلاقی دائمی برای حرفه پرستاری فراهم می‌کند. پرستاری در ایران، با تکیه بر این ریشه‌های معنوی، جایگاهی ویژه در فرهنگ اسلامی دارد و پرستاران ما در حقیقت، ادامه‌دهندگان همان سیره مقدس هستند.
در پایان، یادآوری می‌کنیم که هر بار یک پرستار با دستان خود مرهمی بر زخمی می‌گذارد، یا با کلامی آرامش‌بخش، ترس کودکی را از بین می‌برد، او در حال اجرای بخشی از رسالت زینبی است. این تلاش‌های شبانه‌روزی، شایسته عمیق‌ترین سپاس و احترام جامعه است.