بنیاد هدایت | همه آنچه بايد درباره در سند ملی مسجد دانست؛

تدوین «سند ملی مسجد» با ابلاغ معاون اول رئیس‌جمهور به بنیاد هدایت ـ از مجموعه‌های وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی ـ واگذار شد. این سند با همکاری پژوهشگران ۸ نهاد فرهنگی تدوین و نسخه دوازدهم آن در ۲۰ مهر ۱۴۰۲ به شورای عالی انقلاب فرهنگی تحویل شد.

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، تدوین «سند ملی مسجد»، با ابلاغ معاون اول رئیس جمهور و رئیس ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور و براساس تدوین «سند ملی توسعه، گسترش و تقویت نهاد مسجد و سامان بخشی و راهبری آن» به بنیادهدایت واگذار شدكه یکی از اعضای خانواده سازمان تبلیغات محسوب می‌شود. این سند ملی در جریان تنظیم و مهندسی کمیته تحقیق که متشکل از پژوهشگران 8 دستگاه مختلف فرهنگی است، قرار گرفت و در نهایت نسخه دوازدهم آن که آخرین پیش‌نویس این سند است در تاریخ 20 مهر ماه سال 1402 به شورای عالی انقلاب فرهنگی تحویل داده شد.

راهبری یکپارچه و هوشمند مساجد کشور، حضور روحانی شایسته در مساجد کشور، تقویت ویژگ یمردمی‌بودن و استقلال مساجد، ایجاد دسترسی مناسب به مسجد در سراسر ایران،‌ توسعه دانش و ابزار‌های بومی حکمرانی محلی با محوریت مساجد و احیای کارکرد‌های مسجد از جمله اهداف سند ملی مسجد است.

درباب اهمیت سند ملی مسجد و اتحاد بین متولیان مسجد، همین بس که اگر بخواهیم به تعبیر مکاتب اسلامی، مسجدی تمدن‌ساز داشته باشیم باید این مکان الهی را مردمی و براساس عناوینی که در بندهای سند ملی مسجد آمده است، اداره کنیم.

امامت، امام جماعت، امام مسجد، امام محله، امام میانی، جامعه‌پردازی ولایی، محله، راهیاری، شورای تحول و پیشرفت محله، صندوق تحول و پیشرفت محله، جامعه خادمین مسجد و حلقه میانی از جمله تعاریفی هستند که در سند ملی مسجد آورده شده است.

گام‌‌های اجرایی بنیاد هدایت در مسیر سند ملی مسجد

*تشکیل قرارگاه مسجد جامعه‌پرداز
*راه‌اندازی اتاق وضعیت مسجد جامعه‌پرداز (سامانه اتاق وضعیت و مرکز اتاق وضعیت)
*راه‌اندازی مراکز/ رشته‌های تخصصی امامت و حکمرانی محلی
*راه‌اندازی مسجد ـ مدرسه علمیه در سراسر کشور
*آموزش عمومی طلاب برای تصدی جایگاه امامت جماعت، مسجد و محله
*آموزش طلاب حین ورود به جایگاه امامت (آموزش کوتاه‌مدت)
*برگزاری دوره‌های توانمندسازی حضوری برای امامان مستقر
*راه‌اندازی سامانه‌های توانمندساز (سامانه تجربه نگار، سامانه تأمین محتوا، سامانه آموزش مجازی و سامانه مشاوره)
*تشکیل شبکه راهیاری در 3 سطح منطقه‌ای، استانی و شهرستانی 

سیاست‌های کلان

ایجاد ساختار تنظیم‌گر، رصد هوشمند وضعیت مساجد کشور، تربیت طلاب برای تصدی جایگاه امامت جماعت، مسجد و محله
توانمندسازی و تعالی امامان موجود در سه سطح امام جماعت، امام مسجد و امام محله، شبکه راهیاری امامان مساجد، ایجاد ساختارهای تقویت‌کننده ویژگی‌های مردمی بودن و استقلال

مسجد، توسعه روستاها، شهرها و محلات جدید با محوریت مساجد 

بازآفرینی محلات قدیمی با محوریت مساجد، بسط عقلانیت، نوآوری و الگوسازی، تولید محصولات و برگزاری رویدادهای پژوهشی
ارائه خدمات رفاهی به شاغلین در مسجد، گفتمان سازی، جریان سازی «جامعه پردازی ولایی با محوریت مساجد»، تشکیل، تقویت و سازماندهی حلقه‌های میانی و واگذاری «ارائه خدمات حاکمیتی» به مساجد در سطح محلات از محوریت‌های سیاست‌های کلان سند ملی مسجد و چشم‌انداز مسجد جامعه‌ پرداز است.

آنچه در رفت و آمدهای 12 نسخه پیش‌نویس سند ملی مسجد به شورای عالی انقلاب اسلامی و شورای سیاست‌گذاری مساجد بر آن گذشته، نمونه اجرایی‌اش در مسجد جامعه‌پرداز که نمايشگاه دائمي آن در مسجد مقدس جمكران برپا شده، متبلور است. 
همچنین یکی از اهداف مهم در سند ملی مسجد رسیدن به بانک اطلاعاتی جامع از مساجد سراسر کشور است که تا امروز با وجود شبکه راهیاری امام محله و مسجد 30 هزار مسجد فعال و غیرفعال شناسایی شده که تحت این عنوان تعداد امامان جماعت، امام محله و حتی امام میانی نیزاحصاء شده است.

ساختار و شاکله سند ملی مسجد 

سند ملی مسجد ناظر بر دو تعريف كلي است؛ یکی حکمرانی از مسجد و دیگری حکمرانی بر مسجد. حکمرانی بر مسجد به این معناست که نقش نهادها، دستگاه‌ها و کنشگران بر مسجد چگونه و با چه مدل ساختار و شاکله‌ای تعریف می‌شود. حکمرانی از مسجد نیزیعنی اینکه خود مسجد چه نقشی در میدان، محله و جامعه پیاده می‌کند. 
بخش اول که نسبت نگاه حاکمیتی به مسجد است باید با هم افزایی، هماهنگی و وحدت رویه‌، نحوه تعامل، بستر و ویژگی‌های ارائه خدمات به مسجد را از سوی نهاد‌های موازی که هر کدام برای مسجد ماموریتی دارند، مشخص می‌کند. در این سند پیش بینی شده که نهاد‌ها بتوانند با هم افزایی، خدماتی که به عهده‌شان هست را به مسجد برسانند و در عین حال همکاری مشترک را تجربه کنند. 
در حکمرانی از مسجد نیزکارکرد‌های مسجد مد نظر است. در این بخش مشخص می‌شود که این نهاد اجتماعی چه کارکردی باید در محله و جامعه ایفا کند. بر اساس سند ملی مسجد، با مدل به میدان آوردن ظرفیت‌های مردمی و محوریت امام محله، مسجد می‌تواند پیشران حرکت محله باشد؛ به این صورت که محله را شناسایی کرده، کنشگران را حول محور مسجد گردآورده، ظرفیت‌های مردمی و حاکمیتی را شناسایی کند و بتواند یک حکمرانی نرم شبکه‌ای محلی پیاده کند. همه این‌ها در سند دیده شده، ولی تحقق، الزامات و به میدان رساندن آن نیاز به یک فرایند طولانی مدت دارد.

مسجد جامعه پرداز و شباهت آن به سند ملی مسجد

حجت‌الاسلام سید ناصر میرمحمدیان: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همه به نحوی دلسوز مسجد شدند و همچنان دغدغه تحول و جریان‌سازی مسجد را دارند، تفکری که در برخی از مواقع با مخالفت رهبر معظم انقلاب اسلامی مواجه شده است، چراکه عمدتاً دوستان ما تلقی درستی از اداره مسجد ندارند.
برای اداره امور مساجد دو نظریه وجود دارد که یکی از آن ایجاد سازمانی مختص فعالیت‌های مساجد است که حرفی ناشدنی است چراکه مسجد شأن ولایت است و باید زیرنظر رهبر معظم انقلاب اسلامی شکل بگیرد؛ ولیکن هیچ‌وقت حضرت آقا این نوع نظریه را قبول نمی‌کنند، اما نظریه دوم ورود یکی از چند نهاد فرهنگی و اسلامی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، اوقاف و امور خیریه، بسیج و یا شورای سیاست‎گذاری ائمه جمعه بود که مقرر شد دبیرخانه آن را دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامی یعنی همان «امور مساجد» برعهده بگیرد.
نظر جمعی عقلا به میدان‌داری سازمان تبلیغات اسلامی در رسیدگی به امور مساجد بود، نظریه‌ای که تحت آن بنیاد هدایت شکل گرفت. در این مرتبه از اقدامات، حجت‌الاسلام قمی چون می‌دانستند در ادامه مسیر مشکلاتی پیش خواهد آمد خواستار منشأ اثر شدن تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط در شورا و دبیرخانه بنیاد هدایت شدند. به این نحو که روسأی نهادها هیئت امنا هستند و معاونین آن‌ها جزو هیئت مدیره بنیاد محسوب می‌شوند.
سند ملی مسجد برای ما به مثابه مسجد جامعه‌پرداز است، مسجدی که نقش حکمرانی و محوریت ولایی دارد. سند ملی مسجد بارها از سمت سازمان تبلیغات اسلامی تنظیم شده و به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شده است. نسخ متعددی که پیش‌نویس نسخه نهم آن به‌ زعم بنده دلنشین‌تر و قابل‌ فهم‌تر از پیش‌نویس نهایی یعنی نسخه دوازدهم بود. البته در مرتبه آخر پیش‌نویس دچار چالش‌هایی شد که به سمع و نظر کمیته شورای عالی انقلاب فرهنگی و قرارگاه ملی مسجد رسیده است و تصمیم‌گیرنده نهایی، شورای سیاست‌گذاری و دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامی هستند.

منبع: ایسنا